دم خروس یا قسم حضرت عباس؟

دیروز سه شنبه بیست و هفتم دی ماه، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در خصوص شبهات مطرح شده در خصوص اینترنت ملی و مسدود شدن دسترسی به اینترنت جهانی توضیحاتی داد.

ایشان صراحتا اعلام کرد که شبکه ملی اطلاعات به هیچ وجه جایگزین اینترنت نمی‌شود. تقی‌پور ضمن نسبت دادن جاسوسی به موتورهای جستجوگر اینترنت دلیل مدعای خود را آمارهای اعلام شده از این سایتها در خصوص میزان مراجعه به سایتهای اینترنتی، جستجوی واژه‌ها یا عباراتی خاص توسط کاربران مناطق مختلف جهان دانست.

وی گفت: «…به عنوان مثال اعلام می‌کنند مردم ایران در هفته یا روز مشخصی از کدام کلمات یا واژه‌ها بیشتر استفاده کرده‌اند که این مفهومش آن است که آنها دائم در حال کنترل و رصد اطلاعات کاربران هستند هرچند این ظاهر قضیه است اما پشت پرده با سرقت اطلاعات مردم اقدامات جاسوسی و اهداف شومشان را دنبال می‌کنند.»

به نقل از همشهری آنلاین، تقی پور با اشاره به راه اندازی موتورهای جستجوی بومی به مهر گفت: «برای حفظ امنیت و مسدود کردن راه‌های درز اطلاعات مردم کشورمان چندین گروه غیردولتی روی موتورهای جستجوی داخلی در حال فعالیت هستند تا در قالب شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی شود و مردم با اطمینان خاطر بیشتری از آن استفاده کنند…. با راه اندازی موتورهای جستجوی بومی از بسیاری از آسیب‌ها و مسائل امنیتی که کوچکترین آن به سرقت رفتن و مخدوش شدن اطلاعات حریم شخصی و خانوادگی افراد است جلوگیری به عمل می‌آید.»

به نظر من، بر اظهارات آقای تقی‌پور سوالات و مواردی مترتب است:

1. ایشان ظاهرا از نحوه گردآوری اطلاعات و جزییات جستجوی کاربران و کاربردهای آن اطلاع درستی ندارند. گوگل، بزرگترین موتور جستجوی اینترنتی، سالهاست که سوابق جستجوی کاربران را نگهداری و تحلیل می‌کند. تحلیلی که روی آدرس آی‌پی مورد استفاده، عبارات جستجو و غیره صورت می‌پذیرد، در مواردی مانند افزایش دقت جستجو و کمک به هدایت کاربر به نتایج مرتبط‌تر، پی‌ریزی و تکامل جستجویی هوشمندانه‌تر و ایجاد توانایی درک حقیقی موضوع مورد نظر کاربر و البته در کنار اینها کمک به بازاریابی و تبلیغات گوگل کاربرد دارد.

البته نمی‌توان منکر این شد که در مواقع لزوم این اطلاعات قابلیت استفاده امنیتی نیز دارند. اما امنیتی دیدن این مقوله می‌تواند به عرصه‌های دیگر نیز تسری داده شود. امنیتی دیدن تمامی تراکنشهای بانکی کاربران با استفاده از کارتهای عضو شتاب یا کارتهای اعتباری بین‌المللی یک نمونه از این عرصه‌هاست. از نمونه‌های دیگر آن می‌توان به تراکنشهای اینترنتی، پرداخت قبوض و عملیات بانکی با استفاده از اینترنت، وجود دوربینهای راهنمایی و رانندگی، دوربینهای حراست در مترو و سایر اماکن اداری، تجاری، عمومی و خصوصی، ثبت سوابق خرید بلیط اتوبوس و هواپیما و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد. آیا تا کنون کسی از یک شرکت هواپیمایی به خاطر ثبت و ضبط سوابق مسافر شکایت کرده؟ آیا تاکنون کسی از بانک مرکزی با ادعای نقض حریم خصوصی افراد در هنگام انجام خرید با استفاده از دستگاه POS شکایت کرده؟ آیا کسی از راهنمایی و رانندگی با ادعای ضبط تصویر سرنشینان خودرو شکایت کرده؟ آیا اصولا چنین شکایتی بامعنی و معقول است؟ آیا کسی می‌تواند از مخابرات به دلیل علم به ریز مکالمات مشترکان شکایت کند؟

حضور در فضای سایبر نیز علاوه بر اینکه اسباب راحتی، تفریح، تحقیق و خیلی موارد مثبت و پسندیده دیگر را برای کاربر فراهم می‌کند، نتایج طبیعی‌ای هم در بر دارد. اولین نتیجه طبیعی و غیرقابل حذف حضور در اینترنت به جا گذاشتن ردپای دیجیتال است. وجود این ردپا، هرچند بعضا مشکلاتی برای کاربران فراهم می‌کند و در برخی موارد می‌تواند مورد سوء استفاده قرار گیرد، اما این بدان معنا نیست که در هیچ فعالیت اینترنتی نباید از ما ردی باقی بماند. این درست مانند آن است که انتظار داشته باشیم وقتی از منزل خارج می‌شویم، دیده نشویم. اینکار، شاید در شرایط خاصی معقول یا لازم باشد، و البته حق هر کسی است که حتی تردد روزانه خود را نیز مخفی کند. اما آیا شما حاضرید برای آمد و شد هر روز خود دست به مخفی‌کاری بزنید؟ آیا اصولا و عقلا چنین کاری لازم است؟

2. تاکنون هیچ شخص، نهاد یا سازمانی در هیچ کجای دنیا از گوگل یا سایتهای مشابه به دلیل log کردن آی‌پی یا عبارات مورد جستجو شکایت نکرده است. بنابراین، این موضوع اساسا از نظر کسی مشکل‌ساز نیست. یادم هست که موتور جستجوی cuil در بدو ظهور همین مسئله را به عنوان نقض حریم کاربران بزرگ کرد و قصد مقابله با آن را داشت. اما در همان زمان هم این گفته چندان مورد توجه قرار نگرفت و حتی مخالفانی هم داشت. ثبت شدن ترافیک و ردپای کاربر یک نتیجه طبیعی استفاده از فناوری نوین است. خدماتی که این کار به بشریت، اقتصاد، سیاست، فرهنگ و علم ارائه می‌دهد، بیش از مضرات آن است. مزایایی که در پیش‌بینی گرایش کاربران –مثلا به یک فیلم سینمایی یا یک کاندیدای خاص انتخابات- وجود دارد، یا در تشخیص سریعتر از قبل اپیدمی بیماریهای فصلی، ترسیم نمودارها و تهیه گزارشهای فوق العاده دقیق و ملموس از فعالیتهای اقتصادی و علمی (data visualization) وجود دارد، و آنچیزی که تحت عنوان داده عظیم (Big Data؛ رجوع شود به Poplular Science، نوابر 2011) به اینترنت روح بخشیده است، غیرقابل انکارتر از آن است که وزیر محترم ارتباطات و فناوری اطلاعات کشورمان با ادبیاتی سخیف و جملاتی که شاید فقط شنونده عادی و آمی یک مصاحبه خبری را گمراه کند، زیر سوال ببرد.

3. معلوم نیست آقای وزیر چرا موتورهای جستجوی داخلی را (که هنوز وجود خارجی ندارند و خدا می‌داند چه زمان و چگونه آماده خواهند شد) امین اطلاعات و آنچه که وی «حریم خصوصی کاربر» نامیده است می‌داند! آیا مخابرات که در حال حاضر با ارسال کوکی روی رایانه کاربران اینترنت توفیق اجباری مشاهده صفحه زیبای peyvandha.ir را نصیب آنان می‌کند، می‌تواند حافظ اطلاعات شخصی و حریم کاربران ایرانی باشد؟ چرا موتورهای جستجوی بومی خود سارق اطلاعات کاربران ایرانی نباشند؟ چه پشتوانه‌ای برای عدم انجام آن وجود دارد؟ (در باب موتورهای جستجوی ایرانی، سری به سایت ریسمون بزنید) البته از تلاش مقدس نهادهای خدوم برای سرقت حساب کاربری و گذرواژه کاربران ایرانی جیمیل در ماههای گذشته بگذریم که تجلی کاملی از معنی امانتداریست.

آقای وزیر! ما در قرن بیست و یکم زندگی می‌کنیم. ما به خوبی و بیش از شما الزامات، مزایا، معایب، فرصتها و تهدیدهای زندگی در عصر خود را می‌دانیم. ما قیم نمی‌خواهیم!